“We can’t control systems or figure them out. But we can dance with them!”
~ Donella Meadows
Als individueel persoon of bedrijf, rollen we allemaal één of meerdere ballen omhoog. Dat zijn onze acties. Hoe moeilijk dat is, hangt af van hoe steil de helling is. Die helling is het systeem. Zo omschrijft communicatie-expert Jens van der Weele op heldere wijze de relatie tussen het individu (persoon of bedrijf) en het systeem.
Je zou kunnen zeggen dat het huidige hbo-economieonderwijs haar ogen sterk op de bal heeft. Er gaat namelijk veel aandacht uit naar de verschillende ‘acties’ die vanuit organisaties genomen worden.
Als je verandering wil bewerkstelligen moet je echter ook de hellingen kennen. Zeker voor het “opleiden van change agents met impact die kunnen bijdragen aan maatschappelijke transities”, zoals wordt verwacht van hbo studenten economie (Verkenningsrapport, 2021; Sectorplan, 2023). Transities zijn namelijk systeemveranderingen. En systemen veranderen niet zomaar; daarvoor moeten veel mensen en organisaties voor langere tijd ballen de helling op duwen, om vervolgens nieuwe – minder steile – hellingen aan te leggen en de oude af te breken.
Als je je niet bewust bent van systeemdynamieken zou je verrast, teleurgesteld of zelfs ontmoedigd kunnen raken in je pogingen tot het bewerkstelligen van verandering. Als je de helling kent, weet je beter wat je te wachten staat. Al verrassen systemen ook vaak; het zijn beslist geen rechte wegen.
Dit hoofdstuk
Dat is waarom we ingaan op systeemdenken in het algemeen en ons huidige economische systeem in het bijzonder. Dit schetst een beeld van de belangrijkste kenmerken van het systeem waarbinnen studenten vanuit een organisatie komen te werken. Oftewel: hoe werken deze hellingen en wat is de economische helling waar je als persoon of organisatie mee te maken hebt?
Vervolgens bespreken we de problemen in het huidige systeem. Dit systeem vormt immers de bredere maatschappelijke context waarbinnen studenten komen te werken. Het is dan ook belangrijk voor hen om te weten: waarom wordt ons economische systeem bekritiseerd? Welke nadelige effecten heeft het zoal, en op wie? Ook gaan we hierbij in op de belangrijkste toekomstvisies die men ziet voor het economische systeem. Om in de metafoor te blijven: waarom zijn er wegwerkzaamheden nodig en wat zijn ideeën voor nieuwe hellingen?
Tot slot gaan we in 1.3 in op misschien wel de belangrijkste vraag “hoe verander je dit dan en welke kansen liggen hier voor hbo studenten economie?”. Dat doen we aan de hand van transitiedenken en transitielenzen. Het kan namelijk soms lijken alsof systemen alleen van bovenaf veranderen. Maar niets is minder waar. Ook personen en kleine bedrijven kunnen hier een grote rol bij spelen.
Lees verder
Verder verdiepen?
- Ontmoet collega’s die ook aan de slag willen
- Stel je vragen en ga in gesprek
- Leer samen met anderen nieuwe (manieren voor) economieonderwijs
