Bedrijfsethiek
Bedrijfsethiek kijkt naar wat men zakelijk wil en wenselijk acht vanuit een breder maatschappelijk kader. Dit zijn normatieve discussies waarin moraliteit een grote rol speelt.
“If you don’t stand for something, you’ll fall for anything.”
– Public Enemy, Harder than you think
Bedrijfsethiek in het kort
Bedrijfsethische vragen zijn overal. Een goed begrip hiervan is daardoor geen abstracte luxe, maar een noodzaak in de moderne economie. Bedrijven die ethiek serieus nemen, zijn beter voorbereid op risico’s en bouwen duurzame relaties op met hun omgeving. Door ethische afwegingen structureel te integreren in besluitvorming kunnen organisaties niet alleen maatschappelijk verantwoord opereren, maar ook economisch floreren.
Lees verder
Het begint altijd bij een concrete situatie: een accountant, marketeer of manager wordt geconfronteerd met een dilemma. Hoe handel je ethisch verantwoord? In bredere zin raakt bedrijfsethiek aan fundamentele vragen: heeft een onderneming morele verantwoordelijkheid? Welke principes zouden leidend moeten zijn? Tot slot omvat bedrijfsethiek de praktische implementatie: hoe organiseer je ethisch beleid binnen een organisatie?
Volgens hoogleraar Edgar Karssing (Nyenrode) draait ethiek om het ontwikkelen van een intern kompas. We zijn niet alleen op de wereld, dus moeten we ons handelen op elkaar afstemmen. Zonder ethische richtlijnen ontstaan conflicten, juridische risico’s en reputatieschade. Omgekeerd kunnen bedrijven die ethisch handelen rekenen op vertrouwen van stakeholders, een sterkere merkwaarde en duurzamer succes.
Het moderne vakgebied bedrijfsethiek ontstond deels als reactie op Milton Friedman, die stelde dat bedrijven zich enkel op winst voor aandeelhouders moesten richten. Edward Freeman introduceerde daarentegen de stakeholdertheorie: bedrijven moeten waarde creëren voor alle belanghebbenden (werknemers, klanten, samenleving).
De toepassing van bedrijfsethiek vraagt om zowel theoretische kennis als praktische methoden. Enkele essentiële benaderingen en hulpmiddelen:
Drie grote ethische stromingen:
- Deugdethiek (Aristoteles, MacIntyre) richt zich op karakter en morele ontwikkeling.
- Deontologie (Kant) stelt dat ethiek gebaseerd moet zijn op plichten en principes.
- Consequentialisme (Bentham, Mill) bekijkt ethiek vanuit de gevolgen van een handeling.
Praktische tools en stappenplannen:
- Het moreel beraad van Nyenrode helpt bij het systematisch analyseren van ethische dilemma’s, werkt goed voor cases in de klas.
- Boeken: Ethisch Zakendoen (Van der Deijl & Dubbink), Morele Grip (Van Baardewijk), Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen (Kaptein).
- Websites: de Ethics Community biedt lesmateriaal uit heel Europa, en het Center for Organisational Integrity biedt integriteitsstandaarden en tools die studenten bij cases of stages kunnen inzetten.
Voorlopers op het vakgebied Bedrijfsethiek in het hbo (economie)onderwijs:
Associate Lectorate Business Ethics – Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Kenniscentrum Business Innovation – Hogeschool Rotterdam
Wat
Bedrijfsethiek begint altijd vanuit een concrete situatie. Ik ben accountant / marketeer / manager. Ik kom iets tegen in mijn werk waarin ik moet kiezen hoe te handelen. Wat nu?
Vervolgens kom je bij de grote vragen uit. Dit heet de fundamentele bedrijfsethiek. Denk aan:
Heeft een onderneming morele verantwoordelijkheid? Welke ethische principes zouden leidend moeten zijn in zakelijke besluitvorming?
Tot slot is er het management van ethiek binnen een organisatie of sector: gedragscodes, trainingen, deskundigheid.
Waarom
Waarom zou je je studenten bedrijfsethiek geven? Edgar Karssing, hoogleraar bedrijfsethiek op Nyenrode, verwoordt het zo: “We zijn niet alleen op de wereld, dus we moeten ons handelen op elkaar afstemmen. Lukt dat niet, dan krijgen we vroeger of later problemen.”
In de kern gaat ethiek om het scherp krijgen van een intern kompas: wat is van belang, in een bepaalde situatie, en voor wie is dat van belang? Vervolgens: wat doe ik met die inzichten en hoe kies ik te handelen?
Op die vragen is geen toetsbaar, correct antwoord. Maar wie zelf geen helder antwoord kan formuleren, staat niet stevig. Daarom is ethiek essentieel.
Het vakgebied Bedrijfsethiek
Waarom het vakgebied en waar gaat de kern over?
Ethiek gaat niet over externe regels volgen, ook niet morele regels. Dat zijn nuttige hulpstukken, maar in de kern gaat ethiek om het scherp krijgen van een intern kompas: wat is van belang, in een bepaalde situatie, en voor wie is dat van belang? Vervolgens: wat doe ik met die inzichten en hoe kies ik te handelen? Op die vragen is geen toetsbaar, correct antwoord. Maar wie zelf geen helder antwoord kan formuleren, staat niet stevig.
Waarom zou je je studenten bedrijfsethiek geven? Edgar Karssing, hoogleraar bedrijfsethiek op Nyenrode, verwoordt het zo: “We zijn niet alleen op de wereld, dus we moeten ons handelen op elkaar afstemmen. Lukt dat niet, dan krijgen we vroeger of later problemen. Hoe voorkomen we dat het een puinhoop wordt? Of positief gezegd: hoe kunnen we vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken?”
De logica van de vrije markt geeft een deel van het benodigde antwoord. Grofweg: hoe meer men ergens voor wil betalen, hoe meer waarde het waarschijnlijk heeft. Ons rechtssysteem biedt een aantal andere aspecten, zeker voor wie het eigen kompas niet helder kan aanvoelen: wat mag er in elk geval níet, en wat is verplicht? Bedrijfsethiek kijkt naar het totaalplaatje. Heb je dat scherp in beeld, dan heb je rust in jezelf en in je bedrijf. Je wordt niet verrast door conflicten, je kunt uitleggen wat je doet (of laat) en waarom je dat doet. Bovendien kun je jezelf recht aankijken in de spiegel, wat een hele hoop energie scheelt op dagelijkse basis.
Wat is bedrijfsethiek?
Bedrijfsethiek is eigenlijk best een overzichtelijk vakgebied. Je kunt het ordenen aan de hand van drie grote vragen: wat, waarom en hoe. Daarbinnen is een aantal stromingen te onderscheiden.
Wat
Bedrijfsethiek begint altijd vanuit een concrete situatie. Ik ben accountant / marketeer / manager. Ik kom iets tegen in mijn werk waarin ik moet kiezen hoe te handelen. Wat nu? Dit zijn de thematische vragen, vaak gekoppeld aan vakgebieden. Wat is de ethiek van een inkoop? Wat is de ethiek van AI? Van (relatie-)geschenken? Van inside informatie?
Waarom
Vroeger of later kom je dan bij de grote vragen uit. Dit heet de fundamentele bedrijfsethiek. Het gaat hierin om grotere vragen, waar nooit een definitief antwoord op is. Heeft een onderneming morele verantwoordelijkheid? Is die vergelijkbaar met het soort morele verantwoordelijkheid dat een individu heeft? Welke ethische principes zouden leidend moeten zijn in zakelijke besluitvorming? – Moet bedrijfsethiek vooral gebaseerd zijn op plichten (deontologie), gevolgen (utilitarisme), of karakter en integriteit (deugdethiek)? Hoe verhoudt bedrijfsethiek zich tot politieke en sociale systemen? – Zijn bedrijven moreel gebonden aan de wetten van een staat, of hebben ze een eigen ethische autonomie?
Hoe
Tot slot is er de praktische organisatie van ethiek, het management van ethiek binnen een organisatie. Denk bijvoorbeeld aan integriteit: hoe doe ik het, intern en extern, hoe organiseer ik maatschappelijk mijn ethisch beleid? Oplossingen hiervoor zijn gedragscodes, trainingen, en het aanstellen van een ethics officer. Of denk aan stakeholdermanagement, CSRD en ketenverantwoordelijkheid. Daarmee kom je in de institutionele bedrijfsethiek, extern en intern. Hiervoor heb je veel aan de psychologie en sociologie. Die bieden modellen vanuit een diepgaand begrip van hoe mensen werken, of hoe groepen en instituties werken.
Stromingen binnen de bedrijfsethiek
Zoals elke vorm van ethiek heeft bedrijfsethiek zijn wortels in de filosofie. Er zijn drie grote stromingen in de Westerse ethiek: deugdethiek, gevolgethiek en plichtethiek. Simpel gezegd:
- Deugdethiek (Aristoteles, MacIntyre) – Gericht op karakter en deugden: wat voor soort persoon moet ik zijn?
- Deontologie (Kant) – Gericht op regels en plichten: wat moet ik doen, ongeacht de gevolgen?
- Consequentialisme (Bentham, Mill) – Gericht op gevolgen en nut: wat levert het meeste geluk op voor de meeste mensen?
De filosoof Paul van Tongeren legt dit mooi overzichtelijk uit in dit artikel, met een eigen toevoeging: de contract-ethiek.
Deze “grote drie” zijn ook de fundamentele ingrediënten van bedrijfsethiek. Het zijn echter op zichzelf gezien abstracte stromingen. Gelukkig kent de bedrijfsethiek ook toegepaste vormen. De moderne bedrijfsethiek begint in de jaren ‘60 en ‘70.
Milton Friedman, de beroemde neoliberale econoom, bepleitte de pure marktwerking als heilzaam. “The business of business is business,” zo verklaarde hij: marktwerking en winststreven geeft je alle antwoorden die je nodig hebt. Dit staat wel bekend als de shareholder benadering: maximale winst is het enige doel.
Tegenover hem stond Edward Freeman, met de stakeholder benadering. Hij stelde dat bedrijven niet alleen gericht moeten zijn op winst voor aandeelhouders, maar op waardecreatie voor alle betrokken groepen, zoals werknemers, klanten, leveranciers en de samenleving. Een bedrijf is pas echt succesvol, meende hij, als het de belangen van al deze stakeholders in balans houdt.
Deze aanpak splitste vervolgens uit in allerlei toegepaste deelgebieden, zoals duurzaamheidsethiek, leiderschapsethiek, data-ethiek, ethische marketing, beleggingsethiek, culturele ethiek, en zo voort. Het voert voor deze pagina te ver om hier een uitputtend overzicht van te geven, maar wie zoekt op één van deze termen, vindt hele bibliotheken aan geschikt lesmateriaal.
Een moderne variant, die begint bij Friedman (marktwerking) en vervolgens uitzoekt wat er daarnaast nog nodig is om tot een werkzame ethische benadering te komen, is de marktfalen-benadering. Zie bijvoorbeeld: Morality, competition, and the firm. The market failures approach to business ethics, van Joseph Heath.
Edgar Karssing, hoogleraar bedrijfsethiek: “Het waardevolle van de marktfalen-ethiek is dat het vanuit de economische theorie werkt. Het is native. Deze auteur is wel wat stellig, hij schrijft alle andere benaderingen af. Maar hij laat wel zien: ook als je gewoon ‘de economische theorie’ als uitgangspunt neemt, kun je nog steeds een mooi verhaal vertellen.”
Concrete invulling in het onderwijs
Hoe krijg je hbo-studenten warm voor bedrijfsethiek? We beginnen met enkele tips, en leggen vervolgens een concrete aanpak, model en stappenplan uit, inclusief een rudimentair lesplan.
Daarbij vier tips van ervaren docenten:
- Laat de relevantie zien
- Haal het als docent naar je toe
- Breng het naar de student toe
- Zorg voor veiligheid
Tip 1: Laat de relevantie zien
Vaak wordt (bedrijfs-)ethiek gezien als een kwestie van smaak of persoonlijke voorkeur. Ook wordt het wel gezien als iets puur levensbeschouwelijks: welke normen en waarden heb je als persoon? Dat is echter slechts een deel van het verhaal. Een levende ethiek is een praktische noodzaak. Prof. Edgar Karssing legt het zo uit aan zijn studenten:
“Je moet jezelf leren positioneren binnen een persoonlijk domein: wat jij zelf belangrijk vindt. Dan ben je er nog niet, want je zit ook in een professioneel domein: wat wordt in jouw beroep belangrijk gevonden? Daarnaast is er het organisatiedomein: wat vinden je baas en je collega’s belangrijk? Tot slot heb je nog het maatschappelijk domein. Elk van die domeinen heeft ethische normen, waar je als professional toe moet verhouden.”
Tip 2: Haal het als docent naar je toe
Bedrijfsethiek kent modellen en technieken, maar is in de kern geen technisch vakgebied. De bezieling van de docent, het vermogen om zelf aan de stof te relateren en het daarmee ook effectief bij studenten te laten landen, is dan ook essentieel. Gelukkig is het ook een veelzijdig vakgebied: je kunt het als docent op je eigen manier vormgeven. Prof. Ronald Jeurissen raadt aan:
“Ben je niet opgeleid als ethicus? Haal het vak dan wat naar je toe, doe geen zware filosofie. Kies een benadering vanuit wat je al kent en kunt. Als psycholoog bijvoorbeeld kun je veel zeggen over wat er misgaat als je mensen onder druk zet. Als inkoper kun je beginnen met de ethiek van inkopen. Als manager kun je focussen op het management van ethiek en integriteit. Voel je vrij om er je eigen draai aan te geven. Dan komt ook voor de studenten meer tot leven.”
Tip 3: Breng het naar de student toe
Vaak lijkt bedrijfsethiek ver weg en abstract. Dat valt alles mee, tenzij je begint en eindigt bij lang overleden filosofen. Begin liever met de basisvraag: “We zijn toch allemaal ethisch? Wie wil dat niet zijn, in deze klas?” Of begin met concrete situaties met vrienden, tijdens stages, baantjes en het dagelijks leven van de studenten. Cases, klein of groot, zijn hetgeen studenten het beste onthouden.
Tip 4: Zorg voor veiligheid
Ethische vragen zijn vaak inherent confronterend. Dat geeft niet, maar het vereist wel meer aandacht voor een sociaal veilige leeromgeving. Hoe doe je dat? Creëer een cultuur van respect en open communicatie, waarin studenten zich vrij voelen om hun standpunten te delen zonder angst voor veroordeling. Stel duidelijke gedragsnormen, die wederzijds respect en empathie aanmoedigen, en luister actief naar de zorgen van je studenten. Geef ruimte voor verschillende meningen, maar stel wel grenzen voor onacceptabel gedrag. Voor meer praktische toepassing, zie ook de dimensie Persoon op deze website.
Moreel beraad: een simpel lesplan
Nyenrode heeft een sterk en simpel stappenplan voor ethische vraagstukken, dat al vijftig jaar verder wordt aangescherpt. Mede-auteur prof. Edgar Karssing beschrijft het als een ‘moreel intervisiemodel’: je hebt een casus, daar moet je wat mee, hoe haal je de relevante factoren in het licht en neem je in stappen je besluit? Dit is het basismodel, dat we van alle kanten uit het veld krijgen aangeraden. De stappen (zoals uitgewerkt in bijvoorbeeld Karssing’s boek Als de oplossing het probleem is. Compliance met een moreel kompas (hoofdstuk 4)) zijn als volgt:
1. Welke beslissing moet ik nemen?
2. Wie zijn de belanghebbenden?
3. Wat zeggen de beroepsregels, bedrijfscodes of andere bindende voorschriften?
4. Wat zijn de argumenten voor beide handelingsalternatieven?
5. Wat is de conclusie?
6. Wat kan ik doen om de schade te beperken, die mogelijk ontstaat door mijn beslissing?
7. Sta ik achter mijn keuze? Doe ik het ook?
Hoogleraar Ronald Jeurissen gebruikt dit lesplan voor een interactieve basisles van twee uur in de bedrijfsethiek. Zijn tip: “Er moet ritme in zitten. Ze kunnen wel naar jou luisteren, maar niet langer dan een half uur, dan moet je iets anders gaan doen.”
- 20 min. Uitleg. Korte inleiding op bedrijfsethiek: wat en waarom, en hoe komt het terug in jouw dagelijks leven?
- 10 min. Breakout in groepjes: Kies een dilemma dat jullie willen onderzoeken.
- 20 min. Uitleg: Vertel iets meer over ethiek, zoals de drie grote benaderingen (zie boven) en de moderne aanpak in bedrijven.
- 10 min. Pauze
- 40 min. Breakout in groepjes: Behandel jullie cases volgens stappenplan.
- 10 min. Evaluatie: Hoe vond je het stappenplan, werkt het goed, en wat kwam er uit?
- 10 min. Uitlooptijd
Tip van Kim Meijer, associate lector aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen: “Laat studenten zelf kiezen welk dilemma ze willen behandelen met het stappenplan. Dat vergroot de betrokkenheid. En je moet ze wel echt zelf aan het woord laten, anders vinden ze het niet interessant. Ze willen zelf leren om argumenten te bedenken en formuleren, om dat onderbuikgevoel wat ze toch al hebben, ook te kunnen duiden.”
Deepdive
9 psychologische mechanismen omtrent onethisch gedrag in organisaties
Blijft het “ver van mijn bed” voor je studenten? Deze lijst met mechanismen maakt zichtbaar dat ethische dilemma’s altijd en overal onderdeel zijn van ons werk en verdere leven. Gooi het op een slide en vraag: wie herkent zich hierin?
- Morele ontkoppeling (Moral Disengagement) – Het proces waarbij individuen hun morele normen loskoppelen van hun acties, waardoor ze onethisch gedrag kunnen vertonen zonder schuldgevoel.
- Groepsdruk en gehoorzaamheid aan autoriteit – De neiging van mensen om zich te conformeren aan groepsnormen of instructies van autoriteiten, zelfs als deze onethisch zijn.
- Cognitieve dissonantie – Het ongemak dat ontstaat bij tegenstrijdige overtuigingen en gedrag, wat kan leiden tot rationalisaties om onethisch gedrag te rechtvaardigen.
- Slippery slope-effect – Kleine ethische overtredingen kunnen geleidelijk leiden tot ernstiger onethisch gedrag.
- Ethische blindheid – Het onvermogen om ethische dimensies van een situatie te herkennen, vaak door situationele factoren zoals tijdsdruk.
- Zelfrechtvaardiging en rationalisatie – Het bedenken van excuses of rechtvaardigingen voor onethisch gedrag, zoals “iedereen doet het”.
- Organisatiecultuur en normatieve druk – Een werkomgeving waarin onethisch gedrag wordt getolereerd of aangemoedigd, beïnvloedt medewerkers negatief.
- Verantwoordelijkheidsdiffusie – In groepsverband voelen individuen zich minder persoonlijk verantwoordelijk voor onethische daden.
- Framing en taalgebruik – De manier waarop situaties worden gepresenteerd of verwoord kan de ethische aspecten verbergen.
Recente ontwikkelingen
Wat zijn recente ontwikkelingen binnen het vakgebied?
Welke nieuwe ontwikkelingen zien we in de bedrijfsethiek? Allereerst een waarschuwing: de gemiddelde student is niet altijd makkelijk warm te krijgen voor de nieuwste vormen, die vaak wat complexer en geavanceerder zijn. Begin vooral met de basis die hierboven staat. Voor de geïnteresseerde docent hier echter toch wat tips:
- Bedrijfsethiek in andere culturen. Bedrijfsethiek verschilt per cultuur, wat invloed heeft op zakelijke beslissingen. Dit is natuurlijk niet nieuw, maar krijgt wel steeds meer aandacht in het Westerse onderwijs. In de Chinese bedrijfsethiek, die geworteld is in het Confucianisme, ligt de nadruk op harmonie, respect voor autoriteit en sociale relaties (guanxi). In de Islamitische bedrijfsethiek spelen principes zoals rechtvaardigheid, eerlijkheid en het vermijden van rente (riba) een belangrijke rol. Beide stromingen benadrukken maatschappelijk verantwoord ondernemen en het belang van collectief welzijn, waarbij ethiek als een integraal onderdeel van de bredere sociale waarden wordt gezien.
- Bedrijfsethiek voorbij de mens: ecocentrisme. Traditionele bedrijfsethiek richt zich vaak op de mens als centraal punt (antropocentrisme). Ecocentrisme breidt deze visie uit naar het milieu en de planeet. Dit betekent dat bedrijven ook verantwoordelijkheid nemen voor de bredere ecologische impact van hun activiteiten, en niet alleen voor hun invloed op de mens. Deze benadering legt de nadruk op duurzaamheid, respect voor biodiversiteit en het bevorderen van ecologische rechtvaardigheid.
- Integratie van ethiek in bedrijfsstrategieën. Er is een toenemende trend om ethiek niet meer als een aparte discipline te behandelen, maar om ethische overwegingen te integreren in de kernstrategie van een bedrijf. Dit betekent dat ethische besluitvorming een strategisch voordeel kan bieden, bijvoorbeeld door transparantie en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) te omarmen, wat kan bijdragen aan merkwaarde en klantloyaliteit.
- Ethische technologie en kunstmatige intelligentie. Met de opkomst van nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI), big data en blockchain, wordt er meer aandacht besteed aan ethische kwesties zoals privacy, bias in algoritmen en de gevolgen van automatisering voor werkgelegenheid en sociale ongelijkheid.
- Ethiek in de toeleveringsketen. Er is meer aandacht voor de ethische implicaties van de toeleveringsketen van bedrijven. Bedrijven worden aangespoord om niet alleen hun eigen praktijken te verbeteren, maar ook die van hun leveranciers. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat bedrijven ethisch verantwoorde leveranciers kiezen, die zich houden aan arbeidsrechten en milieuregels, en die eerlijke handel bevorderen.
- De rol van bedrijfsethiek in maatschappelijke verandering. Bedrijven worden steeds meer gezien als krachten van verandering in de samenleving. Er is een groeiend besef dat bedrijven een belangrijke rol spelen in het aanpakken van wereldwijde problemen zoals klimaatverandering, sociale ongelijkheid en mensenrechten. Bedrijfsethiek gaat verder dan interne praktijken en wordt steeds meer geïntegreerd in de bredere maatschappelijke impact van een bedrijf.
Materialen
Lesmaterialen
Boeken
- Ethisch Zakendoen, Willem van der Deijl, Wim Dubbink (2022). Een goed opgebouwd en helder basisboek over bedrijfsethiek, geschikt voor studenten en professionals in economie, management, bedrijfskunde en filosofie.
- Waarom goede mensen soms de verkeerde dingen doen, Muel Kaptein (2011). Hoogleraar bedrijfsethiek Muel Kaptein over de doorslaggevende menselijke factor bij (on)ethisch gedrag op het werk, waarom het soms zo misgaat en hoe dat te voorkomen.
- Morele Grip, Een theorie en agenda voor de bedrijfsethiek, Jelle van Baardewijk (2020). Gratis online te lezen op de website van de auteur, een praktisch handboek voor het geven van bedrijfsethiek. Op p. 75 staat het bedrijfsethisch stappenplan van Nyenrode uiteengezet met mooie casussen.
- Tijd voor Bedrijfsethiek, Jelle van Baardewijk (red.) (2024), een bundel waarin de voornaamste bedrijfsethici van Nederland hun visies op een rij zetten en praktische tips geven voor in bedrijven en onderwijs.
Websites
- Ethics Community is een platformwebsite, waar onderwijsmiddelen voor ethiek uit heel Europa bijeengebracht worden, netjes georganiseerd per thema. Beheerd door prof. Natasha Kienstra, Universiteit Tilburg.
- Een mooie website over integriteit in het bedrijfsleven is het (Nederlandstalige) Center for Organisational Integrity. De website biedt een integriteitsstandaard, gratis te downloaden. Op p. 25 daarvan staat een scan in, die studenten bijvoorbeeld kunnen meenemen naar hun organisatie, en die helemaal daarmee doorlichten op integriteit.
- Kim Meijer, Associate Lector Business Ethics (HAN), bouwt aan een Ethics Hub waar zij lesmaterialen verzamelt die gratis gedeeld zullen worden.
- Het Rathenau instituut zoekt ethische thema’s uit voor o.a. de Rijksoverheid. Hun rapporten bieden heel interessant materiaal voor casussen in het onderwijs.
Podcast
- Ethiekonderwijs is in Crisis, een mooi interview met de Tilburgse hoogleraar Natasha Kienstra, over ethiekonderwijs dat voorbij het cognitieve gaat, naar een meer doorleefde ethiek.
Video
- Een favoriet van prof. Ronald Jeurissen, hoogleraar Nyenrode: de Vliegende Panters spelen fair play. Jeurissen zegt: Dit filmpje gaat ook heel erg over ethiek, als het belangeloze, op overeenstemming gerichte gesprek over rechten, waarden en belangen.”
- Les 1: Ja, zo zou het eigenlijk moeten in het leven. Eerlijk en redelijk overleggen over de juiste oplossing.
- Les 2: Maar zo gebeurt het in het echt dus niet. Waarom eigenlijk niet?
- Leuk om discussies in de klas mee los te maken. Of gewoon nu even te kijken. Link: https://www.youtube.com/watch?v=aiVRAh-9648
Tools en slides
- Het moreel beraad van Nyenrode helpt bij het systematisch analyseren van ethische dilemma’s, werkt goed voor cases in de klas.
- The Ethics Canvas is een soort business model canvas, maar dan voor de ethische componenten van een vraagstuk. Betrokken personen, relaties, groepen, gedrag, conflicten e.d. Leuk voor blended learning over bedrijfsethiek.
- Business Ethics in a Box is een website met kant-en-klare syllabi, slides, lesactiviteiten. Engelstalig.
Lees verder
Verder verdiepen?
- Ontmoet collega’s die ook aan de slag willen
- Stel je vragen en ga in gesprek
- Leer samen met anderen nieuwe (manieren voor) economieonderwijs
Inhoudsopgave
Klik op een item hieronder om direct naar dit onderdeel te gaan.